Tiparet e Rritjes Normale te Fëmijët, pesha, gjatësia e perimetri I kokës.

Hyrje

Ky artikull, I ndarë në dy pjesë është konceptuar si një informacion I detajuar, me njohuri mjekësore më të specifikuara për mjekët, pediatrit dhe mjekët e familjes që punojnë në konsultor. Megjithatë është informacion I thjeshte dhe praktik nga I cili mund të përfitojnë edhe prindërit e interesuar për specifika në lidhje me zhvillimin fizik të fëmijës së tyre.

Rritja Normale, çfarë është
Rritja normale është përparimi i ndryshimeve në gjatësi, peshë dhe perimetër të kokës që janë në përputhje me standardet e vendosura për një popullsi të caktuar. Progresi i rritjes interpretohet brenda kontekstit të potencialit gjenetik për një fëmijë të caktuar [1]. Rritja normale është një reflektim i gjendjes së përgjithshme të shëndetit dhe të ushqyerjes. Kuptimi i modeleve normale të rritjes na mundëson zbulimin e hershëm të devijacioneve patologjike (p.sh. shtim i pakët në peshë për shkak të një çrregullimi metabolik, shtatit të shkurtër për shkak të sëmundjes inflamatore të zorrëve , ose SC ) dhe mund të parandalojë vlerësimin e panevojshëm të fëmijëve me variacione normale të pranueshme në rritje.

Më poshtë do të japim një përmbledhje të modeleve normale të rritjes gjatë foshnjërisë dhe fëmijërisë.

Faktorët që influencojnë në rritjen normale të fëmijë

Rritja somatike dhe maturimi biologjik ndikohen nga disa faktorë që veprojnë në mënyrë të pavarur dhe në bashkëpunim për të modifikuar potencialin e rritjes gjenetike të fëmijës. Ndikimi i ushqyerjes së nënës dhe mjedisi intrauterin reflektohet kryesisht në parametrat e rritjes në momentin e lindjes dhe gjatë muajit të parë të jetës, ndërsa faktorët gjenetikë kanë një ndikim të mëvonshëm [2].

Edhe pse kryesisht reflektohet në parametrat e rritjes në lindje, janë përshkruar ndikimet afatgjata të ushqyerjes së nënës dhe mjedisit intrauterin në rritjen e mëvonshme dhe zhvillimin e pubertetit.

Tiparet Normale

Shumica e foshnjave dhe fëmijëve të shëndetshëm rriten në një mënyrë të parashikueshme, duke ndjekur një model tipik të përparimit në peshë, gjatësi dhe perimetrin e kokës. Rritja normale e njeriut ka karakter pulsative dmth .periudha të rritjes së shpejtë (“shpërthimet e rritjes”) ndahen nga periudha “pa rritje “ të matshme [7-9]. Rritja gjithashtu është sezonale, pasi shpejtësia e rritjes është sinjifikative gjatë muajve të pranverës dhe verës [10].

Shpejtësia e rritjes

Shpejtësi e rritjes do të thotë ndryshimi në peshë dhe gjatësi (lartësi) me kalimin e kohës. Ky është indeksi më i ndjeshëm i rritjes sesa një matje e vetme. Pikat aktuale të rritjes duhet të krahasohen me pikat e mëparshme të rritjes, nëse është e mundur, për të përcaktuar intervalin e shpejtësisë së rritjes .

• Shtimi në peshë tek fëmijët nën 2 vjeç ( < 2 vjec)

Gurët themeltarë – Udhëzimet e përgjithshme në lidhje me shtimin në peshë gjatë foshnjërisë dhe fëmijërisë për foshnjat me parametra të rritjes që ishin të përshtatshme për moshën gestacionale në lindje ) përfshijnë si më poshtë:

• Të porsalindurit humbasin deri në 10 për qind të peshës së tyre të lindjes në ditët e para të jetës dhe zakonisht e rifitojnë peshën e tyre të lindjes brenda 10 deri në 14 ditë [13-16]
• Të porsalindurit fitojnë afërsisht 30 g në ditë (1 oz në ditë) deri në moshën tre muajshe
• Fëmijët fitojnë afërsisht 20 g në ditë (0,67 oz në ditë) ndërmjet moshës tre dhe gjashtë muajsh dhe afërsisht 10 g në ditë midis 6 dhe 12 muajsh
• Fëmijët dyfishojnë peshën e tyre të lindjes deri në moshën katër muaj dhe trefishojnë peshën e tyre të lindjes brenda një viti

Efektet e Metodës së të Ushqyerit

Modeli i shtimit të peshës gjatë foshnjërisë ndryshon në varësi të metodës së të ushqyerit [17-23]. Krahasuar me foshnjat e ushqyera me qumësht formulë, foshnjat e ushqyera me qumësht gjiri fitojnë peshë relativisht shpejt gjatë tre -katër muajve të parë të jetës dhe relativisht ngadalë më pas. Pesha e foshnjave që ushqehen me qumësht gjiri dhe atyre që ushqehen me formulë janë të ngjashme nga muaji I 12-të deri në të 23-të.

Në vitin 2010, Qendra për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve (CDC) rekomanduan që kurbat e rritjes së Organizatës Botërore të Shëndetësisë (OBSH) të përdoren në Shtetet e Bashkuara për foshnjat dhe fëmijët nën 24 muajsh, pavarësisht nga mënyra e të ushqyerit [24].

Kurbat e rritjes së OBSH-së u nxorën nga një popullatë foshnjash që ushqeheshin me gji [25]; kur rritja e foshnjave që ushqehen me formulë ndiqet me kurbat e rritjes së OBSH-së, shtimi normal dhe i përshtatshëm i peshës mund të duket se është shumë i ngadaltë në tre muajt e parë të jetës dhe shumë i shpejtë më pas [24]. Anasjelltas, kur foshnjat e ushqyera ekskluzivisht me qumësht gjiri paraqiten në grafikët e rritjes së CDC dhe Qendrës Kombëtare të Parandalimit Shëndetësor (CDC/NCHS) (të cilat rrjedhin nga një mostër e foshnjave të ushqyera kryesisht me formula), shtimi i tyre normal dhe i përshtatshëm në peshë mund të duket se është shumë i shpejtë në tre muajt e parë të jetës dhe shumë i ngadalshëm më pas [26,27].

Shtimi në Peshë tek Fëmijët ≥2 vjeç

Fëmijët zakonisht shtojnë afërsisht 2 kg (4.4 paund) në vit ndërmjet dy viteve dhe pubertetit. Një fëmijë para pubertetit, shpejtësia e peshës së të cilit është <1 kg në vit (<2,2 paund në vit) duhet të monitorohet nga afër për deficite ushqimore progresive.

• Rritja Lineare (Rritja në gjatësi)

Pikat Tipike

Udhëzimet e përgjithshme në lidhje me rritjen e gjatësisë ose gjatësisë gjatë foshnjërisë dhe fëmijërisë përfshijnë sa vijon :

• Gjatësia mesatare në lindje për një foshnjë në afat është 20 inç (50 cm)
• Fëmijët rriten 10 inç (25 cm) gjatë vitit të parë të jetës
• Fëmijët e vegjël rriten 4 inç (10 cm) midis 12 dhe 24 muajsh,
• 3 inç (7,5 cm) midis 24 dhe 36 muajsh dhe
• 3 inç (7,5 cm) midis 36 dhe 48 muajsh
• Fëmijët arrijnë gjysmën e gjatësisë së tyre të rritur nga 24 deri në 30 muaj [1]
• Fëmijët rriten 2 inç në vit (5 cm në vit) midis moshës katër vjeç dhe pubertetit

Ka një ngadalësim normal të shpejtësisë së lartësisë përpara shpërthimit të rritjes së pubertetit .

Rritja para pubertetit është një proces jolinear, i pë nga shpërthime të rritjes që zgjasin mesatarisht tetë javë, të ndara nga periudha të rritjes së ngadaltë, të cilat zgjasin mesatarisht 18 ditë [9].

Shpejtësia e Zgjatjes

Për llogaritjen e besueshme të shpejtësisë së rritjes tek fëmijët më të mëdhenj se dy vjeç është e nevojshme një periudhë prej të paktën gjashtë muajsh. Shpejtësitë mesatare normale të gjatësisë ose lartësisë janë si më poshtë :

• 0 deri në 6 muaj – 1 inç (2,5 cm) në muaj
• 7 deri në 12 muaj – 0,5 inç (1,25 cm) në muaj
• 12 deri në 24 muaj – Zakonisht >4 inç (10 cm) në vit
• 24 deri në 36 muaj – 3 inç (8 cm) në vit
• 36 deri në 48 muaj – 2,75 inç (7 cm) në vit 4 deri në 10 vjet – 2 deri në 2,4 inç (5 deri në 6 cm) në vit

Një fëmijë para pubertetit, shpejtësia e zgjatjes së të cilit është <2 inç në vit (<5 cm në vit) duhet të monitorohet nga afër.

Variantet e Normales

Dy shkaqet më të zakonshme të shtatit të shkurtër mbas vitit të parë ose të dytë të jetës janë variantet e rritjes normale: shtati i shkurtër familjar dhe rritja e vonuar (konstitucionale

Gjatësia e Parashikuar

Gjatësia e parashikuar për një fëmijë më të madh se dy vjeç përcaktohet duke ekstrapoluar rritjen e fëmijës përgjatë percentilit aktual në kufirin 18 deri në 20 vjeç . Gjatësia e parashikuar mund të krahasohet me gjatësinë mesatare të prindërve për të përcaktuar nëse rritja e fëmijës është në përputhje me potencialin gjenetik.

Për fëmijët me rritje të vonuar ose të përshpejtuar, përdorimi i moshës skeletore (mosha kockore) në vend të moshës kronologjike për të përcaktuar percentilin e gjatësisë së parashikuar ofron një vlerësim më të saktë.

Mosha kockore në përgjithësi merret duke vlerësuar pamjen dhe formën e eshtrave të dorës dhe kyçit të dorës me anë të një radiografie ( radiografi dorës së majtë). Metodat e përdorura më së shpeshti për përcaktimin e moshës skeletore janë metodat Greulich dhe Pyle Atlas [30] dhe metodat Tanner-Whitehouse (TW2) [31].

1. Rritja e Kokës

Udhëzimet e përgjithshme në lidhje me rritjen e kokës, një reflektim i rritjes së trurit, përfshijnë sa vijon [33-35]:

• Perimetri mesatar i kokës në lindje është 13.7 inç (35 cm)
• Perimetri i kokës zakonisht është 0,4 deri në 0,8 inç (1 deri në 2 cm) më i madh se perimetri i gjoksit në lindje
• Perimetri i kokës rritet afërsisht 0,4 inç në muaj (1 cm në muaj) gjatë vitit të parë të jetës, me rritje të shpejtë gjatë gjashtë muajve të parë, me një rritje prej 0,8 inç (2 cm) në muajin e parë dhe 2,7 inç (6 cm) në katër muajt e parë
• Pesha e trurit dyfishohet nga mosha katër deri në gjashtë muaj dhe trefishohet me moshën një vjeçare
• Shumica e rritjes së kokës përfundon në moshën katër vjeç

Referenca

1. Lifshitz F, Cervantes CD. Short stature. In: Pediatric Endocrinology, Lifshitz F (Ed), Marcel Dekker, New York 1996. p.3.
2. Touwslager RN, Gielen M, Derom C, et al. Determinants of infant growth in four age windows: a twin study. J Pediatr 2011; 158:566.
3. HEALY MJ, LOCKHART RD, MACKENZIE JD, et al. Aberdeen growth study. I. The prediction of adult body measurements from measurements taken each year from birth to 5 years. Arch Dis Child 1956; 31:372.
4. Tanner JM. Fetus into Man: Physical Growth from Conception to Maturity, Harvard University Press, Cambridge 1989.
5. Ong KK, Ahmed ML, Emmett PM, et al. Association between postnatal catch-up growth and obesity in childhood: prospective cohort study. BMJ 2000; 320:967.
6. Adair LS. Size at birth predicts age at menarche. Pediatrics 2001; 107:E59.
7. Lampl M, Johnson ML, Frongillo EA Jr. Mixed distribution analysis identifies saltation and stasis growth. Ann Hum Biol 2001; 28:403.
8. Lampl M, Veldhuis JD, Johnson ML. Saltation and stasis: a model of human growth. Science 1992; 258:801.
9. Thalange NK, Foster PJ, Gill MS, et al. Model of normal prepubertal growth. Arch Dis Child 1996; 75:427.
10. Gelander L, Karlberg J, Albertsson-Wikland K. Seasonality in lower leg length velocity in prepubertal children. Acta Paediatr 1994; 83:1249.
11. van Dommelen P, de Gunst M, van der Vaart A, et al. Growth references for height, weight and body mass index of twins aged 0-2.5 years. Acta Paediatr 2008; 97:1099.
12. Estourgie-van Burk GF, Bartels M, Boomsma DI, Delemarre-van de Waal HA. Body size of twins compared with siblings and the general population: from birth to late adolescence. J Pediatr 2010; 156:586.
13. Crossland DS, Richmond S, Hudson M, et al. Weight change in the term baby in the first 2 weeks of life. Acta Paediatr 2008; 97:425.
14. Macdonald PD, Ross SR, Grant L, Young D. Neonatal weight loss in breast and formula fed infants. Arch Dis Child Fetal Neonatal Ed 2003; 88:F472.
15. Wright CM, Parkinson KN. Postnatal weight loss in term infants: what is normal and do growth charts allow for it? Arch Dis Child Fetal Neonatal Ed 2004; 89:F254.
16. Paul IM, Schaefer EW, Miller JR, et al. Weight Change Nomograms for the First Month After Birth. Pediatrics 2016; 138.
17. Whitehead RG, Paul AA. Growth charts and the assessment of infant feeding practices in the western world and in developing countries. Early Hum Dev 1984; 9:187.
18. Dewey KG, Heinig MJ, Nommsen LA, et al. Growth of breast-fed and formula-fed infants from 0 to 18 months: the DARLING Study. Pediatrics 1992; 89:1035.
19. Hediger ML, Overpeck MD, Ruan WJ, Troendle JF. Early infant feeding and growth status of US-born infants and children aged 4-71 mo: analyses from the third National Health and Nutrition Examination Survey, 1988-1994. Am J Clin Nutr 2000; 72:159.
20. Kramer MS, Guo T, Platt RW, et al. Feeding effects on growth during infancy. J Pediatr 2004; 145:600.
21. Dewey KG, Peerson JM, Brown KH, et al. Growth of breast-fed infants deviates from current reference data: a pooled analysis of US, Canadian, and European data sets. World Health Organization Working Group on Infant Growth. Pediatrics 1995; 96:495.
22. Cole TJ, Paul AA, Whitehead RG. Weight reference charts for British long-term breastfed infants. Acta Paediatr 2002; 91:1296.
23. Dewey KG. Growth patterns of breastfed infants and the current status of growth charts for infants. J Hum Lact 1998; 14:89.
24. Grummer-Strawn LM, Reinold C, Krebs NF, Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Use of World Health Organization and CDC growth charts for children aged 0-59 months in the United States. MMWR Recomm Rep 2010; 59:1.
25. World Health Organization. The WHO child growth standards. Available at: www.who.int/childgrowth/standards/en/ (Accessed on February 21, 2008).
26. Mei Z, Ogden CL, Flegal KM, Grummer-Strawn LM. Comparison of the prevalence of shortness, underweight, and overweight among US children aged 0 to 59 months by using the CDC 2000 and the WHO 2006 growth charts. J Pediatr 2008; 153:622.
27. van Dijk CE, Innis SM. Growth-curve standards and the assessment of early excess weight gain in infancy. Pediatrics 2009; 123:102.
28. Smith DW, Truog W, Rogers JE, et al. Shifting linear growth during infancy: illustration of genetic factors in growth from fetal life through infancy. J Pediatr 1976; 89:225.
29. Mei Z, Grummer-Strawn LM, Thompson D, Dietz WH. Shifts in percentiles of growth during early childhood: analysis of longitudinal data from the California Child Health and Development Study. Pediatrics 2004; 113:e617.
30. Greulich WW, Pyle SI. Radiographic Atlas of Skeletal Development of the Hand and Wrist, Stanford University Press, Stanford 1950.
31. Tanner JM, Whitehouse RH, Cameron N, et al. Assessment of Skeletal Maturity and Prediction of Adult Height (TW2 Method), Academic Press, London 1983.
32. Tanner JM, Goldstein H, Whitehouse RH. Standards for children’s height at ages 2-9 years allowing for heights of parents. Arch Dis Child 1970; 45:755.
33. Swaiman, KF. Neurologic examination of the term and preterm infant. In: Pediatric Neurology: Principles and Practice, 4th ed, Swaiman, KF, Ashwal, S, Ferriero, DM (Eds), Mosby, St. Louis 2006. p.48.
34. Fujimura M, Seryu JI. Velocity of head growth during the perinatal period. Arch Dis Child 1977; 52:105.
35. Hall, JG, Froster-Iskenius, UG, Allanson, JE. Head circumference (occipitofrontal circumference, OFC). In: Handbook of Physical Measurements. Oxford University Press, New York 2007. p.72.

Ky është artikull ekskluziv i Shoqatës MIA, që gëzon të drejtën e autorësisë sipas Ligjit Nr. 35/2016, “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e lidhura me to”. Artikulli mund të ripublikohet nga mediat e tjera vetëm duke cituar “SHoqata MIA” shoqëruar me linkun e artikullit origjinal.

Ky artikull u realizua me mbështetjen e Fondacionit Shoqëria e Hapur për Shqipërinë. Mendimet dhe opinionet e shprehuara në të i përkasin autorëve dhe nuk përkojnë domosdoshmërisht me qëndrimet e Fondacionit.